سایت سیر و سیاحت

محراب این مسجد از سنگ مرمر یكپارچه است. بر فراز مسجد، گنبدی دو پوش به شكل مربع قرار دارد كه از باپوش خشخاشی ساخته شده است. یكی از دو مناره سر در اصلی، دارای دو مسیر حركت مستقل است. در زیر صحن مسجد پایاب یا سردابه‌ای وجود دارد كه با آجر و كاشی مزین شده است. در اضلاع شمالی و غربی مسجد، دو راه ورودی جهت پایاب تعبیه شده است. 

مسجد جامع ابوالمعالی در بازارچه ابوالمعالی شهر یزد قرار دارد. این مسجد در سال 787 هـ . ق توسط « خواجه ابوالمعالی» بنا شد.مسجد ابوالمعالی شامل یك گرمخانه نسبتاً بزرگ، حیاطی كوچك و یك اتاق (مقبره) در ضلع غربی حیاط است. بادگیر بلندی نیز در ضلع جنوبی و مشرف به كوچه و بازار مجاور، به چشم می‌خورد. مسجد از كف ساباط، هفتاد سانتیمتر گودتر و پوشش سقف گرمخانة آن، طاق و تویزه است. پایین ستون‌ها و دیوارهای مسجد از داخل آجركاری و بالای ستون‌ها و سقف آن از اندود گچ پوشیده شده است. در زیر ساباط ورودی مسجد، كاشی‌های مسدس تعبیه شده و در طرفین قسمت میانی آن، دو قطعه گل مربع معرق به كار رفته است.

مسجد شاه تهماسب در قرن دهم هـ . ق ساخته شد. بانی این مسجد «بیگم» دختر «شاه تهماسب صفوی» و همسر «نورالدین میرمیران» از خاندان شاه نعمت‌الله است. تنها دو سنگ مرمر از این ساختمان به جای مانده است كه یكی در محراب و دیگری در ستون میدان قرار دارد.

مسجد فرط در محله دارالشفاء و نزدیك دروازه «مهریجرد» از دروازه‌های اصلی برج و باروی قدیمی شهر یزد قرار دارد و همجواری آن با حمام قدیمی «مولانا»، از شاخصه‌های آن است. نام این مسجد در مآخذ مربوط به یزد، به صورت «بزك» یا «پزك» آمده كه تدریجاً به «فُرط» تغییر نام داده است.

این مسجد در خیابان امام شهر یزد قرار دارد. بنای اولیه «روضه محمدیه» یا «حظیره» بقعه‌ای برای عبادت و سكونت فقرا بود و در سال 843 هـ . ق از اموال «حاج شمس‌الدین میبدی» ساخته شد. این بنا هم اكنون به مسجد حظیره شهرت دارد و جز سنگ مرمر محراب آن، سایر قسمت‌های بنا نسبتاً‌ نوساز است. آرامگاه سومین شهید محراب حضرت آیت‌الله صدوقی در كنار این مسجد واقع شده است.

این مسجد در محله «كوچه بیوك» شهر یزد قرار دارد و تاریخ احداث آن سال 822 هـ . ق است. بنای این مسجد از خشت، گل و آجر است و دارای گنبدی بلند، ایوانی در ضلع شمالی گنبد و صحنی كوچك در جلوی ایوان است. گرمخانه مسجد كه به گنبد چسبیده است، دارای پوششی با قد پای كم و نیم طبقه‌ای در بالای آن است.

مسجد ملااسماعیل در جنوب میدان «خان» شهر یزد قرار دارد. این مسجد به دستور« آخوند ملااسماعیل عقدای»، از علمای مشهور قرن سیزدهم هـ .ق ساخته شد. بازار و آب انبار ملااسماعیل نیز در كنار این مسجد قرار دارند. مسجد شامل یك ایوان وسیع با دهانه 60/15 متر و شبستانی با سی و دو ستون است. ورودی اصلی مسجد از سمت بازارچه است. حیاط اول، به سبك قاجار و دارای اُرسی‌های كوچك چوبی در دو طبقه است. پس از آن، سر در ورودی دیگری با كاشیكاری جالب و درِ چوبی قدیمی است. هشتی از طریق دو راه ورودی در طرفین، به حیاط بزرگ مسجد راه می‌یابد. در ضلع غربی حیاط، شبستان یا گرمخانه و در سمت شرقی آن، چند حجره قرار دارد. در هر دو طرف حیاط، یك راهروی ستون‌دار مسقف وجود دارد و درهای شبستان و حجره ها به داخل آن باز می‌شود. شبستان تابستانی در ضلع جنوبی قرار دارد و رو به روی آن، ایوان آجری بلندی است. قطر دهانه گنبد مسجد، 60/15 متر است.

مسجد شاه عبدالقیوم در محله «شاه عبدالقیوم» شهر یزد قرار دارد. بررسی‌های متونی و قیاسی، قدمت بنا را به اوایل دوران صفوی نسبت می‌دهد. این مسجد شامل تابستانخانه و گرمخانه است. تابستانخانه در ضلع شمالی صحن و گرمخانه در ضلع شمال غربی مسجد قرار دارد. ورودی تابستانخانه پس از یك هشتی با پوشش ساده گنبدی به صحن می‌رسد. در ضلع شمال غربی ورودی، حوضخانه مسجد قرار دارد. تابستانخانه مسجد دارای نه چشمة طاق و ستون‌هایی است كه تا ارتفاع یك و نیم متری (زیر رف ها) با آجر نماسازی و با گچ بندكشی شده اند.

مسجد بیاق خان در بازار قدیمی شهر یزد قرار دارد. قدمت این مسجد به دوران حكومت شاهزاده «محمد ولی میرزا قاجار» در یزد می‌رسد. مصالح آن از خشت، گل و آجر و شامل تابستانخانه و گرمخانه است. صحن مسجد در ضلع شرقی تابستانخانه و در سطحی پایین تر از آن ساخته شده است. پوشش گرمخانه ـ كه نسبت به تابستانخانه وسعت كمتری دارد ـ به صورت طاق و تویزه و آجری است. تابستانخانه تا ارتفاع یك و نیم متری از كف، آجری و بعد از آن سفیدكاری شده است. مسجد در كنار بازار و با اختلاف سطحی در حدود سه و نیم متر از كف بازار قرار دارد و از سمت شمال و غرب با پله‌هایی از صحن به بازار راه دارد.

مسجد جامع كبیر اهرستان در سال 783 هـ . ق در محل كنونی خیابان «تفت» شهر یزد بنا شد. این مسجد دارای شبستان تابستانی، شبستان زمستانی (گرمخانه) و حوضخانه است. در وسط حیاط، یك حوض قرار دارد و در طرفین آن دو باغچه است. وضوخانه مسجد در محوطه گودی در ضلع شرقی حیاط ساخته شده‌است. درِ ورودی مسجد از طرف خیابان اصلی است. در دو طرف شبستان و صحن مسجد، راه پله هایی برای رفتن به بام و طبقه دوم تعبیه شده‌است. 

مسجد كوفه شیخداد در انتهای محله شیخداد یزد واقع شده است. بنای این مسجد شامل گرم خانه ، تابستان خانه و صحن است. گرم خانه در ضلع غربی صحن و تابستان خانه قرار دارد واز بخش های دیگر مسجد قدیمی تر است. ستون های قطور با قد پای كم و سقف هائی با خیز كم از شاخصه های این قسمت از بنا است.

 این مسجد در محله «پشت باغ» شهر یزد قرار دارد و بنابر گزارش «عبدالوهاب طراز» در سال 1220 هـ . ق ساخته شد. بر زیلوهای آن تاریخ 1223 هـ . ق و عمل «كافی كاشف‌المیبدی» دیده می‌شود.ساختمان این مسجد از خشت، گل و آجر و دارای صحن، ایوان تابستانی و گرمخانه است. گرمخانه مسجد در ضلع شمالی تابستانخانه و صحن قرار دارد. ساختمان تابستانخانه آجری است. پایه ها و سقف آن با آجر به صورت خفته ـ راسته پوشیده شده و با گچ بندكشی شده‌است. در دو طرف ایوان، محلی جهت مناره مسجد در نظر گرفته شده ولیكن ساخته نشده‌است.